Τίτλος δραστηριότητας: «Ας μοιράσουμε ρόλους»
Ομάδα στόχου: Μαθήτριες/τές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
Διάρκεια: 60–90 λεπτά
Διδακτικοί στόχοι:
- Ενεργοποίηση της κριτικής σκέψης των μαθητριών/-τών ως προς τις έμφυλες νόρμες που εμφανίζονται στο κοινωνικό και πολιτισμικό τους περιβάλλον.
- Ευαισθητοποίηση των μαθητριών/-τών ως προς τους δεσμούς μεταξύ των έμφυλων νορμών, του ερωτικού/σεξουαλικού εκφοβισμού και του εκφοβισμού λόγω φύλου, συμπεριλαμβανομένης της ομοφοβίας/τρανσφοβίας,
- Ενθάρρυνση των μαθητριών/-τών να αναλάβουν δράση όσον αφορά τον εκφοβισμό λόγω ερωτικού/σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου.
Καθορισμός απαιτήσεων χώρου και υλικοτεχνικού εξοπλισμού:
Σημείωση: Προετοιμαστείτε για αυτή τη δραστηριότητα γράφοντας ή πληκτρολογώντας το κείμενο του Παιχνιδιού Ρόλων #1 και του Παιχνιδιού Ρόλων #2 σε ξεχωριστά φύλλα χαρτιού, τα οποία θα διανεμηθούν σε μικρές ομάδες στην τάξη.
Περιγραφή δραστηριότητας:
1ο Μέρος (20 λεπτά)
1. Εξηγήστε τον σκοπό της άσκησης χρησιμοποιώντας απλές οδηγίες, όπως οι εξής: «Κατά τη διάρκεια αυτής της δραστηριότητας, θα παίξουμε διάφορα παιχνίδια ρόλων που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε πώς ένας νέος άνθρωπος μπορεί να υποστεί διακρίσεις (ή να αντιμετωπιστεί άδικα) λόγω της εμφάνισης ή της συμπεριφοράς του. Θα συζητήσουμε, επίσης, πώς αυτό το είδος διακρίσεων σχετίζεται με τις διακρίσεις που γίνονται με βάση τον ερωτικό/σεξουαλικό προσανατολισμό ενός ατόμου. Τέλος, θα μελετήσουμε τους κατάλληλους και τους ακατάλληλους τρόπους ανταπόκρισης σε καταστάσεις, όπως τα παιχνίδια ρόλων που θα παίξουμε».
2. Χωρίστε την τάξη σε μικρές ομάδες που θα αποτελούνται από περίπου 5 μαθητές/-τριες. Δώστε σε κάθε μικρή ομάδα ένα από τα ακόλουθα σενάρια:
Παιχνίδι ρόλων #1
Οι μαθήτριες/τές ενός σχολείου βλέπουν ένα κορίτσι με αρκετά αρρενωπή εμφάνιση να κρατιέται χεράκι-χεράκι με ένα άλλο κορίτσι κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. Μόλις το κορίτσι αντιλαμβάνεται ότι την παρακολουθεί μία ομάδα συμμαθητριών/τών, αφήνει αμέσως το χέρι της συντρόφου της. Αρχίζουν να το κοροϊδεύουν κατά την επιστροφή τους στην τάξη.
Χαρακτήρες: κορίτσι με αρκετά αρρενωπή εμφάνιση, η σύντροφός της και οι μαθήτριες/τές που το κοροϊδεύουν.
Παιχνίδι ρόλων #2
Ένας νέος μαθητής έχει έρθει στο σχολείο σας. Η εμφάνισή του διαφέρει από την εμφάνιση των άλλων αγοριών στο σχολείο σας (π.χ. ο τρόπος ντυσίματος, ομιλίας κλπ.). Κατά τη διάρκεια του μαθήματος ένας από τους καθηγητές σχολιάζει την εμφάνιση του νέου μαθητή μπροστά σε όλες/-λους τις/τους συμμαθήτριές/τές του. Εκτός από αυτό, ο καθηγητής ζητά επιβεβαίωση από τις/τους συμμαθήτριές/τές του και όλοι/ες φαίνεται να εγκρίνουν, με εξαίρεση έναν μαθητή που υποστηρίζει ότι είναι το δικαίωμα κάθε μαθητή/τριας να επιλέγει τον τρόπο εμφάνισής του. Ο ίδιος μαθητής διαμαρτύρεται και λέει ότι ποτέ στο παρελθόν δεν είχε παρουσιαστεί ανάλογο πρόβλημα.
Χαρακτήρες: ο μαθητής με εμφάνιση διαφορετική από τη συνηθισμένη, ο καθηγητής, συμμαθήτριες/τές που αποδοκιμάζουν και ο συμμαθητής που εκφράζει διαφορετική άποψη.
Σημείωση: Μπορείτε, αν το επιθυμείτε, να επινοήσετε άλλα σενάρια, τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες του σχολείου σας.
3. Δώστε σε κάθε ομάδα το πολύ 10 λεπτά για να προετοιμάσει το παιχνίδι ρόλων σύμφωνα με το σενάριο που έλαβε. Οι μαθήτριες/τές θα πρέπει να αποφασίσουν ποιος/α θα αναλάβει να ενσαρκώσει κάθε ρόλο και θα επιλέξουν ονόματα για τους χαρακτήρες που θα διαφέρουν από τα δικά τους ονόματα ή από ονόματα άλλων μαθητών/-τριών της τάξης (για να αποφευχθεί οποιαδήποτε σύγχυση μεταξύ πραγματικών καταστάσεων και παιχνιδιού ρόλων, διότι διαφορετικά μερικοί μαθητές/-τριες μπορεί να νιώσουν άσχημα κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ρόλων).
2ο Μέρος (40 λεπτά)
4. Ανάλογα με το μέγεθος της τάξης σας, μπορείτε να δημιουργήσετε ζεύγη ομάδων και να τους ζητήσετε να παίξουν τα δύο παιχνίδια ρόλων και κατόπιν, να συζητήσετε για αυτά (έως 10 λεπτά για κάθε παιχνίδι ρόλων). Στη συνέχεια, ζητήστε από δυο ομάδες εθελοντών να παρουσιάσουν τα παιχνίδια ρόλων τους (ένα για κάθε σενάριο) και να συζητήσουν το καθένα ενώπιον όλης της τάξης.
5. Μόλις οι ομάδες ολοκληρώσουν το παιχνίδι ρόλων, ρωτήστε τις/τους συμμετέχουσες/οντες πώς ένιωσαν κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ρόλων, ξεκινώντας από τις/τους μαθήτριες/τές που έπαιξαν τους ρόλους των μαθητριών/-θητών που έπεσαν θύματα εκφοβισμού από τις/τους συμμαθήτριές/τές τους.
Σημείωση: Θα πρέπει να αναφερθείτε στους χαρακτήρες και όχι στους μαθητές/τριες, όταν κάνετε τον απολογισμό των παιχνιδιών ρόλων για να καταστήσετε σαφές ότι πρόκειται για μυθοπλασία.
3ο Μέρος (30 λεπτά)
6. Ξεκινήστε μια συζήτηση θέτοντας τις ακόλουθες ερωτήσεις:
- Είναι πρόβλημα για ένα κορίτσι να δείχνει αρρενωπό στο σχολείο μας/στην κοινότητά μας/στη χώρα μας; Γιατί; Ή γιατί όχι;
- Είναι πρόβλημα για ένα αγόρι να έχει «διαφορετική» εμφάνιση στο σχολείο μας/στην κοινότητά μας/στη χώρα μας; Γιατί; Ή γιατί όχι;
- Τι εμφάνιση και συμπεριφορά υποτίθεται ότι πρέπει να έχουν τα κορίτσια; Γιατί;
- Τι εμφάνιση και συμπεριφορά υποτίθεται ότι πρέπει να έχουν τα αγόρια; Γιατί;
- Οι αντιλήψεις αυτές ήταν ίδιες και στο παρελθόν;
- Είναι σωστό να προσβάλλεις κάποια/-ποιον λόγω της εμφάνισής της/του; Γιατί; Ή γιατί όχι;
- Πώς θα ένιωθες αν κάποια/-ποιος σε προσέβαλλε ή σε χτυπούσε λόγω της εμφάνισής σου;
- Ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν στο σχολείο αν μία/ένας μαθήτρια/τής πέσει θύμα εκφοβισμού λόγω της εμφάνισής της/του;
- Γνωρίζεις τι σημαίνουν οι λέξεις «ομοφυλόφιλος», «λεσβία», «αμφιφυλόφιλος», «τρανς» και «ετεροφυλόφιλος»; Μπορείς να εξηγήσεις το περιεχόμενο αυτών των όρων;
- Ένα κορίτσι/μία γυναίκα που είναι λεσβία ή είναι αμφιφυλόφιλο/-η έχει πάντοτε ανδροπρεπή εμφάνιση και συμπεριφορά αγοριού/άνδρα;
- Ένα αγόρι/ένας άνδρας που είναι ομοφυλόφιλο/-ος ή αμφιφυλόφιλο/-ος έχει πάντοτε θηλυπρεπή εμφάνιση και συμπεριφορά κοριτσιού/γυναίκας;
Σημείωση: Αν θεωρείτε ότι ο χρόνος σας είναι περιορισμένος για αυτή την ενότητα, προσπαθήστε τουλάχιστον να κάνετε μερικές ερωτήσεις στα παιδιά σχετικά με τους ομοφυλόφιλους, τις λεσβίες, τα αμφιφυλόφιλους, τα intersex και τα τρανς άτομα.
4ο Μέρος (15-30 λεπτά)
7. Διευκρινίστε στις/στους μαθήτριες/τές τα εξής:
- Ο τρόπος με τον οποίο υποτίθεται ότι πρέπει να ντύνονται/συμπεριφέρονται τα αγόρια/οι άνδρες και τα κορίτσια/οι γυναίκες επηρεάζεται εξ ολοκλήρου από την κοινωνία στην οποία ζούμε. Αυτός ο τρόπος ντυσίματος/συμπεριφοράς έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν και θα συνεχίσει να αλλάζει.
- Όλοι μας ντυνόμαστε και συμπεριφερόμαστε με τρόπο διαφορετικό.
- Επειδή ένα αγόρι/ένας άνδρας μοιάζει με κορίτσι/γυναίκα και συμπεριφέρεται σαν κορίτσι/γυναίκα, δε σημαίνει απαραίτητα ότι είναι ομοφυλόφιλο(ς) ή αμφιφυλόφιλο(ς).
- Επειδή ένα κορίτσι/μία γυναίκα συμπεριφέρεται σαν αγόρι/άνδρας, δε σημαίνει απαραίτητα ότι είναι λεσβία ή αμφιφυλόφιλο/-η.
- Ακόμη και αν όντως είναι, δεν είναι κάτι που το επέλεξαν.
- Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο θα πρέπει να εκφοβίζονται με βάση τι είναι ή τι υποθέτουμε ότι είναι.
- Είναι απαράδεκτο οι εκπαιδευτικοί και οι μαθήτριες/τές να εκφοβίζουν (να προσβάλλουν, να ασκούν βία κ.α.) ή να αποκλείουν άλλες/ους μαθήτριες/τές, επειδή απλώς έχουν εμφάνιση/συμπεριφορά που διαφέρει από αυτή που υποτίθεται ότι πρέπει να έχουν.
https://www.umass.edu/stonewall/. Προσαρμογή - Επιμέλεια: KMOP, Rainbow School (2019). Trainers’ Guide, “Combating HOMophoBic and Transphobic bullying in schools - HOMBAT”. Funded by the European Union’s Rights Equality and Citizenship Programme (2014-2020), Grant Agreement 764746