Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν περιγράφει δραματικές αλλαγές στην κατανόηση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας και της σεξουαλικής συμπεριφοράς (WHO, 2006), ενώ ο όρος “σεξουαλική υγεία” αναπτύχθηκε με ενδιαφέροντες τρόπους (Edwards W.M. & Coleman Ε., 2004). Η κατανόηση της σεξουαλικής υγείας σχηματίστηκε εν μέρει με πολιτικά, κοινωνικά και ιστορικά γεγονότα, όπως τα επακόλουθα της σεξουαλικής επανάστασης του 1960, ο συνεχής αγώνας για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα και τις εκτρώσεις, η ωρίμανση του κινήματος για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, το ζήτημα του υπερπληθυσμού και ο καταστροφικός διεθνής αντίκτυπος του HIV/AIDS (Edwards W.M. & Coleman Ε., 2004).
Επαρκώς έχει τεκμηριωθεί και τονιστεί σε εθνικές και διεθνείς μελέτες, ο σημαντικός ρόλος που διαδραμάτισε η πανδημία του ΗIV, όπως επίσης και η έκταση των απωλειών στην υγεία από άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), ανεπιθύμητες κυήσεις, μη ασφαλείς εκτρώσεις, υπογονιμότητα, έμφυλη βία, σεξουαλική δυσλειτουργία και διακρίσεις στη βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού (WHO, 2006)
Η Σεξουαλική και Αναπαραγωγική Υγεία (ΣΑΥ) είναι θεμελιώδης για τη σωματική και συναισθηματική υγεία, για την ευημερία των ατόμων, των ζευγαριών και των οικογενειών, καθώς και της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης των κοινωνιών και των κρατών. Όταν προβάλλεται θετικά η σεξουαλική υγεία χαρακτηρίζεται ως το δικαίωμα όλων των ανθρώπων να έχουν τη γνώση και τις ευκαιρίες να συνεχίσουν μια ασφαλή και ευχάριστη σεξουαλική ζωή. Παρόλα αυτά, η ικανότητα των ανδρών και των γυναικών να επιτύχουν σεξουαλική υγεία και ευεξία εξαρτάται από την πρόσβασή τους σε ολοκληρωμένη πληροφόρηση σχετικά με τη σεξουαλικότητα, στις γνώσεις σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν, στην ευαλωτότητά τους στις δυσμενείς συνέπειες της σεξουαλικής δραστηριότητας, στην πρόσβασή τους σε καλής ποιότητας υπηρεσίες φροντίδας σεξουαλικής υγείας, και ενός περιβάλλοντος που διατηρεί και προάγει τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία γενικά (WHO, 2010).
«Σεξουαλική υγεία είναι μια κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας σε σχέση με τη σεξουαλικότητα, και δεν είναι μόνο η απουσία ασθένειας, δυσλειτουργίας ή αναπηρίας. Η σεξουαλική υγεία απαιτεί μια θετική και γεμάτη σεβασμό προσέγγιση στη σεξουαλικότητα και τις σεξουαλικές σχέσεις, καθώς και την ύπαρξη ευχάριστων και ασφαλών σεξουαλικών εμπειριών χωρίς εξαναγκασμούς, διακρίσεις και βία. Για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί η σεξουαλική υγεία, τα σεξουαλικά δικαιώματα όλων των ανθρώπων πρέπει να είναι σεβαστά, να προστατεύονται και να ασκούνται» (WHO, 2006) Η σεξουαλική υγεία αποτελεί βασικό στοιχείο της συνολικής υγείας και της ευημερίας και καθορίζει αποφασιστικά την ευημερία των ατόμων, των ερωτικών συντρόφων, των οικογενειών και των κοινοτήτων.
Η σεξουαλική υγεία όπως διαφαίνεται και από τον ορισμό της, δεν μπορεί να εξηγηθεί, να κατανοηθεί ή να καταστεί λειτουργική χωρίς την ευρεία αναγνώριση της σεξουαλικότητας, η οποία είναι υποκείμενη της σεξουαλικής υγείας σε σημαντικές συμπεριφορές και αποτελέσματα σχετιζόμενα με αυτήν. Στην ίδια έκθεση του ΠΟΥ ορίζεται ως: «Η σεξουαλικότητα αποτελεί κεντρική πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης στη διάρκεια της ζωής και περιλαμβάνει το φύλο (sex), την ταυτότητα και το ρόλο του κοινωνικού φύλου (gender), το σεξουαλικό προσανατολισμό τον ερωτισμό, την απόλαυση, την εγγύτητα και την αναπαραγωγή. Βιώνεται ή εκφράζεται με σκέψεις, φαντασιώσεις, επιθυμίες, πεποιθήσεις, στάσεις ζωής, αξίες, δραστηριότητες, πρακτικές, ρόλους, σχέσεις. Η σεξουαλικότητα μπορεί να περιλαμβάνει όλες τις προηγούμενες διαστάσεις, οι οποίες δυνατό να μην εκφράζονται ή να μη βιώνονται πάντα. Η σεξουαλικότητα είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικοοικονομικών, πολιτισμικών, ηθικών και θρησκευτικών/πνευματικών παραγόντων» (WHO, 2006).
Η Σεξουαλική υγεία, σύμφωνα με τον ορισμό της, όταν ειδωθεί θετικά και ολιστικά,
- Αφορά την ευεξία και όχι απλά την απουσία της ασθένειας,
- Περιλαμβάνει το σεβασμό, την ασφάλεια και ελευθερία από διακρίσεις και βία,
- Εξαρτάται από την άσκηση ορισμένων ανθρωπίνων δικαιωμάτων,
- Σχετίζεται με όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, δεν αφορά μόνο τις αναπαραγωγικές ηλικίες, αλλά και τα νεαρά και ηλικιωμένα άτομα,
- Εκφράζεται μέσα από διάφορες μορφές σεξουαλικότητας και σεξουαλικής έκφρασης,
- Επηρεάζεται καθοριστικά από τα κοινωνικά πρότυπα του φύλου, τους έμφυλους ρόλους, τις κοινωνικές προσδοκίες και τις σχέσεις εξουσίας,
- Χρειάζεται να κατανοηθεί εντός συγκεκριμένου κοινωνικού, οικονομικού, και πολιτικού πλαισίου (WHO, 2010).
Είναι προφανές ότι η σεξουαλική υγεία, όπως ορίστηκε από τον ΠΟΥ, είναι περισσότερο ένας αξιόλογος στόχος που πρέπει να επιτευχθεί, παρά μια επαρκής εκπροσώπηση της τρέχουσας κατάστασης των περισσότερων ανθρώπων. Η σεξουαλική υγεία σε έναν πιο περιορισμένο ορισμό, θα μπορούσε να ενταχθεί ως προϋπόθεση για (σεξουαλική) ποιότητα στη ζωή των ανθρώπων (Sandfort T.G. & Ehrhardt A.A., 2004).
Η παγκόσμια ημέρα σεξουαλικής υγείας έχει οριστεί στις 4 Σεπτεμβρίου, με πρωτοβουλία της παγκόσμιας ένωσης σεξουαλικής υγείας (WAS). Σκοπός της ημέρας αυτής είναι η κοινωνική ευαισθητοποίηση ως προς το ρόλο της σεξουαλικότητας στην ανθρώπινη υγεία και η ανάδειξη του γεγονότος ότι η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν τηρούνται τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα, καθώς και μέσα από τη διασφάλιση ότι τα ζητήματα που σχετίζονται με αυτή, μπορούν να συζητηθούν παντού! Σήμερα γιορτάζεται σε 35 χώρες, μέσα από ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, συζητήσεων, ομιλιών, συνεδρίων, κλπ.